CONFINED SPACE คืออะไร ?? 4 เรื่องน่ารู้ของการทำงานใน สถานที่อับอากาศ

สถานที่อับอากาศ (confined spaces) หรือ ที่อับอากาศ หมายความว่า สถานที่ทำงานที่มีทางเข้าออกจำกัด มีการระบายอากาศโดยวิธีธรรมชาติไม่เพียงพอที่จะทำให้อากาศภายในอยู่ในสภาพถูกสุขลักษณะ และปลอดภัย ซึ่งอาจเป็นที่สะสมของสารเคมีเป็นพิษ สารไวไฟ รวมทั้งออกซิเจนไม่เพียงพอ เช่น อุโมงค์ ถ้ำ บ่อ หลุม ห้องใต้ดิน ห้องนิรภัย ถังน้ำมัน ถังหมัก ถัง ไซโล ท่อ เตา ภาชนะหรือสิ่งอื่นที่มีลักษณะคล้ายกัน และเป็นสถานที่ที่ไม่ได้ออกแบบให้เข้ามาทำงานอย่างต่อเนื่องการทำความสะอาดหรือทำงานในพื้นที่อับอากาศจึงควรดำเนินการด้วยความระมัดระวังอย่างมาก

              7 บรรยากาศอันตราย หมายความว่า  สภาพอากาศที่อาจทำให้คนงานได้รับอันตรายจากสภาวะอย่างหนึ่งอย่างใด ดังต่อไปนี้

• มีออกซิเจนต่ำกว่าร้อยละ ๑๙.๕ หรือมากกว่าร้อยละ ๒๓.๕ โดยปริมาตร
• มีก๊าซ ไอ ละอองที่ติดไฟหรือระเบิดได้ เกินร้อยละ ๑๐ ของค่าความเข้มข้นขั้นต่ำของสารเคมีแต่ละชนิดในอากาศที่อาจติดไฟหรือระเบิดได้ (lower flammable limit หรือ lower explosive limit)
• มีค่าความเข้มข้นของสารเคมีแต่ละชนิดเกินมาตรฐานที่กำหนดตามกฎกระทรวงว่าด้วยการกำหนดมาตรฐานในการบริหารและการจัดการด้านความปลอดภัย อาชีวอนามัย และสภาพแวดล้อมในการทำงานเกี่ยวกับสารเคมีอันตราย
• สภาวะอื่นใดที่อาจเป็นอันตรายต่อร่างกายหรือชีวิตตามที่รัฐมนตรีประกาศกำหนด

การพิจารณาว่าพื้นที่ใดจัดเป็นพื้นที่อับอากาศ มีปัจจัยในการพิจารณาดังนี้

• พื้นที่ซึ่งปริมาตรมีขนาดเล็ก ก๊าซหรือไอที่เกิดขึ้นในบริเวณนั้นไม่สามารถระบายออกไปได้ ส่งผลกระทบต่อสุขภาพของมนุษย์ที่อยู่ในบริเวณนั้น
• ผู้ปฏิบัติงานคนอื่นๆที่อยู่นอกพื้นที่นั้นจะเข้าไปสังเกตการณ์ หรือช่วยเหลือผู้ที่กำลังปฏิบัติงานได้ยาก
• ช่องเปิด ทางเข้า – ออก อยู่ไกลจากจุดปฏิบัติงาน มีขนาดเล็ก ทางเข้าออกไม่สะดวก           

 9 อันตรายจากการปฏิบัติงานใน สถานที่อับอากาศ  

อาจมีอันตรายต่อสุขภาพพนักงานและความเสียหายอย่างอื่น เช่น ทรัพย์สิน หรืออาจถึงชีวิต ซึ่งสรุปได้โดยสังเขปดังนี้ 

• อันตรายที่เกิดจากการขาดอากาศหายใจ(Oxygen Deficient Atmosphere)
  บริเวณสถานที่ทำงานที่เป็นบ่อพักน้ำ ถังพักน้ำใต้ดินฯลฯ จะมีสภาพการณ์ที่มีบรรยากาศที่ไม่ปลอดภัยเนื่องจากสภาพพื้นที่ที่มีบริเวณจำกัด การระบายอากาศไม่เพียงพอ หรือมีการทำงานที่ก่อให้เกิดปฏิกิริยาทางเคมีหรือทางชีวภาพขึ้น ซึ่งส่งผลให้มีการใช้ออกซิเจนโดยตรงหรือเกิดก๊าซบางชนิดขึ้นมาแทนที่ออกซิเจนในบรรยากาศ โดยอาจเกิดขึ้นจากการเผาไหม้ของวัสดุหรือสารเคมีไวไฟที่ใช้ในงานเชื่อม  หรือใช้เครื่องเชื่อมก๊าซตัดชิ้นส่วนอุปกรณ์
• อันตรายที่เกิดจากภาวะบรรยากาศมีพิษ (Toxic Atmosphere)
  คือลักษณะอันตรายที่เกิดจากกระบวนการต่างๆที่ก่อให้เกิดปฏิกิริยาทางเคมี หรือการปฏิบัติงาน ล้างทำความสะอาดที่เกี่ยวข้องกับการใช้สารเคมี ที่ใช้เป็นวัตถุดิบ ผลผลิต หรือของเสียที่จะต้องกำจัด โดยของเสียดังกล่าวจะอยู่ในรูปของก๊าซ ไอ ฝุ่น ฟูม ควัน ละออง หรืออยู่ในรูปของเหลว เช่นสารเคมีตัวทำละลาย (Solvent)ต่างๆ เป็นต้น ซึ่งผู้ปฏิบัติงานจะได้รับอันตรายหากได้รับหรือสัมผัสกับอันตรายดังกล่าว
       การทำปฏิกิริยาทางเคมีจะก่อให้เกิดการสะสมรวมตัวของสารเคมีอย่างต่อเนื่อง และนำมาซึ่งภาวะบรรยากาศเป็นพิษ เช่น งานเชื่อมก่อให้เกิดอันตรายจากฟูมโลหะและก๊าซคาร์บอนมอนนอกไซค์ งานทาสีก่อให้เกิดอันตรายจากไอระเหยของสารตัวทำละลาย เป็นต้น นอกจากนี้ภาวะบรรยากาศที่เป็นพิษอาจเกิดขึ้นจากปฏิกิริยาทางเคมีและทางชีวภาพ เช่นบ่อบำบัดน้ำเสีย มักเกี่ยวข้องกับการเกิดก๊าซไฮโดรเจนซัลไฟด์ที่มีความเป็นพิษสูงมาก อันตรายจะเกิด เมื่อผู้ปฏิบัติงานได้รับ หรือสัมผัสโดยการสูดหายใจเข้าไปจะทำให้หมดสติ ระบบการหายใจล้มเหลว และอาจเสียชีวิตได้
• อันตรายที่เกิดจากภาวะบรรยากาศที่ไวไฟ (Flammable Atmosphere)
          ลักษณะอันตรายที่เกิดจากสภาวะบรรยากาศที่ไวไฟที่เกิดส่วนใหญ่มักเกิดจากสภาพการณ์ที่มีระดับไอระเหยของสารเคมีไวไฟที่เกิดจากปฏิกิริยาทางเคมีทำให้เกิดการสะสม หรือตกค้างอยู่ในที่อับอากาศถึงระดับที่สามารถลุกติดไฟ หรือเกิดการระเบิดขึ้นได้ หรือเกิดจากในที่อับอากาศมีปริมาณออกซิเจนที่มีระดับสูงกว่าปกติ(มากกว่า ๒๓.๕%) หากเกิดการลุกติดไฟหรือระเบิดก็จะทำให้ระดับความรุนแรงกว่ามีมากขึ้น หรืออาจเกิดจากสภาวะที่มีปริมาณการสะสมของฝุ่นที่ติดไฟได้ ภายใต้สภาวะที่มีส่วนผสมในอากาศในระดับที่มีความเหมาะสม หากก่อให้เกิดประกายไฟหรือความร้อนจนถึงระดับที่มีการลุกติดไฟ หรือการระเบิดขึ้นได้ ทั้งนี้จะมีองค์ประกอบ ๓ อย่างคือ ปริมาณออกซิเจน เชื้อเพลิง และแหล่งความร้อนหรือประกายไฟ   
• อันตรายที่เกิดจากสภาพแวดล้อมทางเออร์กอนอมิคส์(Ergonomics) เช่น

– เกิดจากสภาพพื้นที่ทำงานไม่เหมาะสม  เช่นสถานที่ทำงานคับแคบหรือจำกัด อยู่ในสภาพชื้นแฉะ มีสิ่งของกีดขวางหรือรกรุงรัง 

– เกิดจากปัญหาที่เกี่ยวข้องกับจิตวิทยาสังคม  เช่นการล้างทำความสะอาดงานที่ต้องทำแข่งกับเวลา หรือมีระยะเวลาจำกัด การปฏิบัติที่ซ้ำซากจำเจที่ต้องเข้าไปในบ่อพักน้ำ ถังใต้ดิน
– เกิดจากลักษณะท่าทางและอิริยาบถที่ไม่เหมาะสม เช่น ยืนหรือนั่งทำงานที่ระดับสูงต่ไม่เท่ากัน ปวดหลังจากการยกของผิดท่าทาง

• อันตรายจากสิ่งแวดล้อมทางกายภาพ เช่น

– เสียงดังที่เกิดจากการใช้เครื่องมือกลที่ใช้ในการทำงานเช่นเครื่องเจียร์ เครื่องตัด เครื่องเจาะกระแทก เป็นต้น
– การสั่นสะเทือน เสียงและความสั่นสะเทือนมักจะมีต้นกำเนิดมาจากแหล่งเดียวกัน จึงมีความเกี่ยวข้องกันอยู่เสมอการสั่นสะเทือนเกิดจากตัวผู้ปฏิบัติงานใช้เครื่องมือกลในการถอดหรือประกอบอุปกรณ์ที่เป็นตัวยึด เช่นฝาแมนโฮลด์ ซึ่งผลกระทบจากการสั่นสะเทือนจะทำอันตรายที่บริเวณอวัยวะที่สัมผัสกับการสั่นสะเทือน อาจเป็นสาเหตุให้หลอดเลือดตีบ อาจส่งผลให้ปลายประสาทอักเสบและเสื่อมสภาพ หรือเกิดความผิดปกติกับกระดูกข้อมือและกล้ามเนื้อหดลีบ

• อุณหภูมิที่ผิดปกติ
  การล้างทำความสะอาดหรือทำงานในที่อับอากาศ ส่วนหนึ่งจะมีอันตรายที่เกี่ยวข้องกับอุณหภูมิที่ผิดปกติพิจารณาได้จากสภาพการทำงาน ประเภทการทำงานหรือกิจกรรมที่เกี่ยวข้อง เช่นเข้าไปทำงานในเตาเผาที่มีความร้อนสูง หรือเข้าไปในเตาหรือล้างหม้อต้มไอน้ำ Boiler หรือลงไปในบ่อบำบัดน้ำเสีย ซึ่งลักษณะการทำงานแบบนี้ อาจมีผลกระทบกับอุณหภูมิและความชื้น ซึ่งเป็นอันตรายกับผู้ปฏิบัติงานล้าง โดยส่งผลกระทบกับร่างกายหรือเนื้อเยื่อต่างๆของร่างกาย หรือระบบการทำงานของร่างกายเกิดการแปรปรวน หากต้องทำงานกับสภาพการณ์ที่มีความร้อนเป็นระยะเวลานานๆร่างกายอาจตอบสนองหรือโต้ตอบด้วยการเกิดความเครียด หรือความกดดันของหัวใจ หรืออ่อนเพลีย อาจหมดสติและเสียชีวิตได้
• อันตรายที่เกิดจากการสัมผัสกระแสไฟฟ้า
  ผู้ปฏิบัติงานในที่อับอากาศที่มีการใช้เครื่องมือกล เช่นสว่านเจาะ หินเจียร์ ไฟส่องสว่าง เป็นต้น มีสภาพชำรุด และในพื้นที่ทำงานมีสภาพชื้นแฉะ ก็อาจทำให้กระแสไฟฟ้าเกิดลัดวงจรทำอันตรายผู้ปฏิบัติงานเสียชีวิตได้
• อันตรายจากสภาพแวดล้อมทางชีวภาพในที่อับอากาศเช่น

– การติดเชื้อโรคต่างๆ เนื่องจากในที่อับอากาศที่มีการจัดเก็บวัสดุทางการเกษตร ที่มีเชื้อโรคหรือจุลินทรีย์ชนิดต่างๆอยู่ด้วย เช่น เชื้อแบคทีเรีย ไวรัส และเชื้อรา 
– การถูกสัตว์มีพิษกัดในขณะล้างทำความสะอาด ซึ่งสัตว์มีพิษอาจจะเข้าไปหลบอาศัยอยู่ เมื่อมีผู้ที่เข้าไปทำงานในที่อับอากาศ อาจถูกสัตว์มีพิษกัดต่อยได้รับบาดเจ็บ เป็นต้น

• อันตรายจากการได้รับบาดเจ็บจากอุบัติเหตุอื่นๆ ได้แก่อันตรายที่เกิดจากสภาพแวดล้อมในการทำงานที่มีสภาพพื้นที่ที่มีระดับความสูงต่ำไม่เท่ากัน หรือมีสภาพที่ลื่นที่มาจากน้ำในการล้าง หรือเกิดจากการจัดระเบียบพื้นที่ทำงานไม่เหมาะสม อาจทำให้เกิดการสะดุดหกล้ม ได้รับบาดเจ็บ หรือเกิดการพังทลายของวัสดุที่กองเก็บ หรือพังทลายจากดินโคลนที่ถูกน้ำพัดหรือเกิดน้ำท่วมแบบเฉียบพลัน หรือเกิดจากการตกจากที่สูงขณะทำงานอยู่บนนั่งร้านที่ติดตั้งอยู่ในที่อับอากาศ บ่อพักน้ำ ถังพักน้ำใต้ดิน หรือ เกิดจากการที่วัสดุสิ่งของตกลงมากระแทกหรือกระทบกับร่างกายได้รับบาดเจ็บ เป็นต้น

 

17 สถานการณ์การเสียชีวิตและมาตรการป้องกันอันตรายจากการทำงานใน สถานที่อับอากาศ เพื่อลดความเสี่ยงเป็น 0

ตั้งแต่ พ.ศ. ๒๕๔๖ จนถึง พ.ศ. ๒๕๖๐ พบว่า มีการเกิดเหตุการณ์บาดเจ็บและเสียชีวิตจากการ ดังนี้

ลำดับ	วันที่เกิดเหตุ	สาเหตุ/ลักษณะการเกิดเหตุ	จำนวน
เจ็บป่วย	เสียชีวิต
๑	๑๓ ก.พ. ๒๕๔๖ รง.ผลิตเม็ดพลาสติก จ.ระยอง	คนงานเข้าไปตรวจสอบความผิดปกติถังผสมสารเคมีความลึก ๓ ม. สูดดมสารเคมีและขาดอากาศหายใจ	๑	๑
๒	๑๒ มี.ค. ๒๕๔๗ รง.ฟอกหนัง จ.สมุทรปราการ	คนงานลงไปทำความสะอาดบ่อน้ำเสีย มีน้ำเสียตกค้าง ประมาณ ๓๐ ซม./สูดดมก๊าซไฮโดรเจนซัลไฟด์	๓	๒
๓	๑๒ เม.ย. ๒๕๔๗ รง.ผลิตเส้นใย จ.อ่างทอง	คนงานลงไปล้างถังตะกอนจากระบบบำบัดน้ำเสีย และสูดดมสารพิษ	๑	๒
๔	๒๖ ต.ค. ๒๕๔๗ โรงสีข้าว จ.ขอนแก่น	คนงานลงไปทำความสะอาดในหลุมกระพ้อข้าวเปลือก ปากหลุมกว้าง ๐.๕ม.x ๑ม. ลึก ๓.๕ ม.และไม่มีการระบายอากาศที่ดีพอ ทำให้คนงานขาดอากาศหายใจ	๑	๗
๕	๙ เม.ย. ๒๕๔๘ รง.ผลิตคาร์บอนแบลค จ.อ่างทอง	คนงานลงไปซ่อมหม้อน้ำ ตรวจพบออกซิเจนปริมาณน้อยทำให้คนงานขาดอากาศหายใจ	๔	–
๖	๑๖ มิ.ย. ๒๕๔๙ บ่อน้ำ บริเวณทุ่งนา จ.กำแพงเพชร	เกษตรกรลงไปตรวจซ่อมปั๊มสูบน้ำในก้นบ่อที่มีความลึก ๑๐ ม. แล้วเสียชีวิตจากการขาดอากาศหายใจ ตรวจพบออกซิเจนก้นบ่อ ๕.๙%	–	๓
๗	๒๙ ก.ค. ๒๕๔๙ รง.อาหารสัตว์(ไซโลข้าวโพด) จ.นครราชสีมา	คนงานลงไปซ่อมท่อสะพานและอัดจารบี ในหลุมลึกของไซโลที่มีความลึกประมาณ ๓ ม. และขาดอากาศหายใจ	–	๔
๘	๒๒ ก.ค. ๒๕๔๙โรงผลิตไฟฟ้าจากก๊าซชีวภาพ ของฟาร์มสุกร จ.ราชบุรี	คนงานลงไปติดตั้งท่อ PVC ในบ่อกว้าง ๓ม. ลึก๔ ม.เพื่อสูบน้ำจากบ่อบำบัดน้ำเสียเข้าสู่บ่อหมักก๊าซชีวภาพและสูดดมไฮโดรเจนซัลไฟด์	–	๕
๙	๙ มี.ค. ๒๕๕๕ รง.ผลิตไฟฟ้าจากก๊าซชีวภาพของโรงงาน      น้ำมันปาล์ม จ.กระบี่	คนงานลงไปล้างบ่อพัก(sump)ของระบบฟอกก๊าซชีวภาพ(biological scrubber) ปากบ่อกว้าง ๓ม.x ๖ม. ลึก ๒.๙ ม.และมีตะกอนก้นบ่อ ๒๐-๓๐ ซม. และสูดดมไฮโดรเจนซัลไฟด์	๒	๓
๑๐	๒๗ พ.ค. ๒๕๕๕ โรงงานผลิตไฟฟ้าจากก๊าซชีวภาพ   ของฟาร์มสุกร จ.ราชบุรี	คนงานลงไปต่อท่อก๊าซชีวภาพที่ฝังในดิน โดยขุดบ่อ กว้าง๓ม. x ๔ ม.ลึก ๓ ม. แล้วถอดหน้าแปลนทำให้ก๊าซชีวภาพรั่ว คนงานสูดดม	–	๕
๑๑	๑๐ มิ.ย.๒๕๕๖    โรงงานผลิตไฟฟ้าจากก๊าซชีวมวล จ.ตรัง	หัวหน้าวิศวกรชาวนิวซีแลนด์และลูกน้องคนไทยขึ้นไปช่วยชีวิตลูกน้องที่หมดสติ บนปล่องระบายอากาศ สูงประมาณ ๘ ม. เส้นผ่าศูนย์กลาง ๓ ม. ขาดอากาศหายใจ	๒	๒
๑๒	๒๖ มี.ค. ๒๕๕๗บ่อน้ำเสียเทศบาลนครภูเก็ต	คนงานบริษัทรับเหมาดูแลระบบบำบัดน้ำเสียลงไปล้างบ่อพักน้ำเสีย ขนาดกว้าง ๘๐ ซม. x ๑ ม. ลึก ๓ ม. สูดดมก๊าซไฮโดรเจนซัลไฟด์	–	๔
๑๓	๑๔ มิ.ย. ๒๕๕๗                  บ้านพัก  จ.นนทบุรี	คนงานขุดบ่อน้ำบาดาล เส้นผ่าศูนย์กลาง ๑ ม. ลึก ๔ ม. ขาดอากาศหายใจ	–	๓
๑๔	๗ เม.ย. ๒๕๕๗                 บ้านพักให้เช่า จ.ระยอง	คนงานลงไปล้างบ่อเก็บน้ำอุปโภค บริโภค  ขนาดเส้นผ่าศูนย์กลาง ๒.๕ ม. ลึก ๖ ม. โดยเปิดฝาท่อไว้ คนงานขาดอากาศหายใจ	–	๔
๑๕	๒๓ มิ.ย.๒๕๖๐ กม.๒๐เขตบางนา   กทม.	นักศึกษาสัตวแพทย์ตกบ่อบำบัดน้ำเสีย (Daft) ขนาดบ่อกว้าง ๓.๐ ม. ยาว ๔.๐ม. ลึก ๒.๕ ม.ในโรงงานชำแหละสัตว์ปีก   สูดดมก๊าซไฮโดรเจนซัลไฟด์		๕
๑๖	๑๔ กค. ๒๕๖๐    โรงงานผลิตอาหารสัตว์ อ.บางเลน  จ.นครปฐม	เกิดเหตุบริเวณไซโลเก็บอาหารสัตว์ ของโรงงานผลิตอาหารสัตว์โดยคนงานลงไปซ่อมถังบรรจุไซโลผสมข้าวโพดที่ชำรุดรั่ว เข้าไปทาง แมนโฮลเป็นช่องสี่เหลี่ยมขนาดพอคนลอดได้ ไซโลมีขนาดความกว้าง๑ ม. สูงประมาณ ๑๕ ม.   คนงาน๒คนได้นำเครื่องเชื่อมไฟฟ้าโดยใช้สายสลิงโรยตัวเข้าไปข้างในเพื่อเชื่อมอุดรอยรั่ว ส่วนอีกคนอยู่ที่ปากแมนโฮลเพื่อคอยดูดควัน เวลาผ่านไป ๕ นาที เกิดเสียงระเบิดและไฟพุ่งออกที่ช่องแมนโฮล คนงานตกลงไปด้านล่าง เสียชีวิต	๑	๒
๑๗	๒ ๐ กย.๒๕๖๐โรงงานไซโลข้าวโพด อ.เชียงแสน จ.เชียงราย	เกิดเหตบริเวณบ่อดักน้ำฝนมีฝาเหล็กปิดกว้าง ๓ ม. ยาว ๔ ม. ลึก ๓ ม. ทั้ง๓คนลงไปเช็คท่อน้ำในเตาเผาซึ่งอยู่ใกล้เตาเผาคาดสูดดมก๊าซพิษ	–	๓

•